Definicja nieprawidłowości

Nieprawidłowość oznacza każde naruszenie prawa unijnego lub prawa krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie funduszy unijnych (realizację projektu), które ma lub może mieć szkodliwy wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie budżetu Unii nieuzasadnionym wydatkiem.

Podmiotem gospodarczym, według prawa unijnego, jest każda osoba fizyczna lub prawna lub inny podmiot biorący udział we wdrażaniu funduszy unijnych, z wyjątkiem państwa członkowskiego wykonującego swoje uprawnienia władzy publicznej.

Obszary wrażliwe na wystąpienie nieprawidłowości

Mając na uwadze dotychczasowe doświadczenia we wdrażaniu i zarządzaniu funduszami UE, należy zwrócić uwagę na następujące obszary wrażliwe na wystąpienie nieprawidłowości w tym nadużyć finansowych:

1. zamówienia publiczne, w tym w szczególności niezastosowanie ustawy Prawo zamówień publicznych, zastosowanie niewłaściwego trybu zamówienia publicznego (stosowanie trybów poza konkurencyjnych), niedochowanie warunków związanych z udzieleniem zamówienia publicznego, np. błędne ogłoszenie lub brak publikacji ogłoszenia o zamówieniu (brak publikacji ogłoszenia o zmianie warunków zamówienia), nierówne traktowanie wykonawców (żądanie dokumentów, który nie były niezbędne do przeprowadzenia postępowania), nieuprawnione zmiany istotnych warunków umowy z wykonawcą;
2. przyznanie dofinansowania nieuprawnionemu beneficjentowi, w szczególności wskutek przedstawienia przez beneficjenta fałszywych dokumentów lub oświadczeń;
3. refundacja wydatków niekwalifikowalnych, w tym w szczególności: podwójne sfinansowanie tego samego wydatku np. zrefundowanie podatku VAT podlegającego zwrotowi w oparciu o ustawę z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, zrefundowanie wydatku podlegającego finansowaniu w ramach innego programu współfinansowanego ze środków publicznych, wydatków niezwiązanych z realizowanym projektem, wydatków nieuzasadnionych (związanych z realizowanym projektem, lecz zbędnych), wydatków zawyżonych, nieuwzględnienie przychodów uzyskiwanych przez beneficjenta w związku z realizowanym projektem;
4. przedstawianie we wniosku o płatność niekompletnej, nieprawidłowej lub sfałszowanej dokumentacji potwierdzającej poniesienie wydatków;
5. brak realizacji przez beneficjenta działań przewidzianych w projekcie;
6. realizacja projektu niezgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, np. realizacja przedsięwzięcia bez pozwoleń (decyzji) wymaganych przepisami prawa budowlanego.

Informowanie o nieprawidłowościach

Zgodnie z przepisami unijnymi, państwa członkowskie UE powiadamiają Komisję Europejską o nieprawidłowościach przekraczających 10 000 EUR tytułem wkładu z funduszy polityki spójności i regularnie informują ją o istotnych postępach przebiegu powiązanych postępowań administracyjnych i prawnych.

Informacje o nieprawidłowościach stwierdzonych w ramach Programu Regionalnego przekazywane są Pełnomocnikowi Rządu do Spraw Zwalczania Nieprawidłowości Finansowych na Szkodę Rzeczypospolitej Polskiej lub Unii Europejskiej. Pełnomocnik realizuje zadania związane
z informowaniem Komisji Europejskiej o nieprawidłowościach przy pomocy komórki organizacyjnej Ministerstwa Finansów właściwej w zakresie informowania Komisji Europejskiej o nieprawidłowościach w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności.

Informowanie o nieprawidłowościach podlegających raportowaniu do Komisji Europejskiej odbywa się z wykorzystaniem systemu informatycznego, w którym rejestrowane są raporty o nieprawidłowościach.

Konsekwencje wystąpienia nieprawidłowości

Zwrot środków

Wystąpienie  nieprawidłowości zawsze skutkować będzie obowiązkiem zwrotu środków (jeżeli środki zostały już wypłacone). W przypadku stwierdzenia wystąpienia nieprawidłowości skutkującej obowiązkiem zwrotu środków beneficjent wzywany jest do ich zwrotu lub wyrażenia zgody na pomniejszenie kolejnych płatności. W przypadku niewypełnienia tego wezwania wydawana jest decyzja zobowiązująca beneficjenta do zwrotu środków określającą termin zwrotu środków. Po jego bezskutecznym upływie wszczynane jest postępowanie egzekucyjne.

Sankcje karne i administracyjne

W przypadku popełnienia przez Beneficjenta przestępstwa będzie on ponosił odpowiedzialność karną - na zasadach i warunkach wynikających z właściwych przepisów. W przypadku uzyskania uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa związanego z wykorzystaniem funduszy unijnych, instytucje uczestniczące w realizacji Programu Regionalnego niezwłocznie zawiadamiają właściwe organy ścigania. 

W przypadkach określonych w art. 207 ust. 4 ustawy z dnia z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, beneficjent zostaje obligatoryjnie wykluczony z możliwości otrzymania  środków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich. Okres wykluczenia kończy się z upływem trzech lat liczonych od dnia dokonania zwrotu środków przez beneficjenta.

W przypadku ujawnienia okoliczności wskazujących na naruszenie dyscypliny finansów publicznych instytucje uczestniczące w realizacji Programu Regionalnego zawiadamiają o tym fakcie Rzecznika dyscypliny finansów publicznych.