Spis treści

A

Analiza SWOT

Metoda pozwalająca przeanalizować atuty i słabości regionu wobec szans i zagrożeń stwarzanych przez otoczenie. Skrót SWOT pochodzi od pierwszych liter angielskich słów: strengths (mocne strony), weaknesses (słabe strony), opportunities (szanse), threats (zagrożenia).

Audyt

Ogół działań, poprzez które uzyskuje się niezależną ocenę funkcjonowania instytucji, legalności, gospodarności, celowości, rzetelności. Audyt jest zazwyczaj wykonywany przez odrębną komórkę, podporządkowaną bezpośrednio kierownikowi instytucji (audyt wewnętrzny) lub przez podmiot zewnętrzny (audyt zewnętrzny).

B

B+R

Badania (B) + rozwój (R), działalność badawczo-rozwojowa służąca zmniejszaniu różnic technologicznych między regionami i tworzeniu lepszych warunków równej konkurencji.

Beneficjent

Podmiot publiczny lub prywatny oraz osoba fizyczna, odpowiedzialne za inicjowanie lub inicjowanie i wdrażanie operacji; w kontekście programów pomocy państwa „beneficjent” oznacza podmiot, który otrzymuje pomoc.

Biznesplan

Narzędzie planistyczne wykorzystywane przy ocenie opłacalności przedsięwzięć gospodarczych. Sporządzany na potrzeby wewnętrzne firmy, jest także narzędziem komunikacji zewnętrznej – m.in. w celu pozyskania źródeł finansowania inwestycji. Kompleksowy spis celów oraz zadań, jakie stawia się przed przedsiębiorstwem. Jego elementami są m.in. analiza finansowa, analiza rynku, analiza SWOT. Treść biznesplanu powinna: - odzwierciedlać aktualną, rzeczywistą sytuację analizowanego podmiotu gospodarczego z różnych punktów widzenia (finansowego, produkcyjnego itd.), - uwzględniać otoczenie przedsiębiorstwa, w tym analizę rynku, - prezentować kadrę przedsiębiorstwa, jej kwalifikacje, doświadczenie, umiejętności itd., - przedstawiać stosowane technologie produkcji, ich energochłonność lub inne istotne z punktu widzenia przedsiębiorstwa elementy, np. wpływ na środowisko naturalne, - być napisana językiem zrozumiałym dla odbiorcy (potencjalnego inwestora), niezbyt obszerna. Biznesplan często jest załącznikiem wymaganym przy ubieganiu się o dofinansowanie z Funduszy Europejskich.

Budżet Unii Europejskiej

Plan dochodów i wydatków Unii Europejskiej sporządzany na okresy roczne, a także na okresy programowania. Na dochody budżetu UE (tzw. środki własne UE) składają się: tradycyjne środki własne (tj. opłaty rolne oraz cła), środek własny obliczony na podstawie VAT oraz środek własny obliczony na bazie dochodu narodowego brutto (DNB).

C

Cele Tematyczne 

W nowej perspektywie 2014-2020 unijna pomoc skupia się na wybranych dziedzinach, czyli tzw. celach tematycznych. Zostały one określone na podstawie Strategii Europa 2020. Jest ich jedenaście. To: badania i działalność innowacyjna, technologie informacyjno-komunikacyjne, konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw, gospodarka niskoemisyjna, dostosowanie do zmian klimatu, ochrona środowiska, zrównoważony transport, wspieranie zatrudnienia, integracja społeczna i zwalczanie ubóstwa, edukacja, skuteczna administracja publiczna.

Certyfikacja wydatków

Czynność dokonywana w ramach systemu kontroli finansowej przez instytucję płatniczą w stosunku do operacji finansowych poczynionych przez instytucję zarządzającą i instytucje pośredniczące. Ma na celu potwierdzenie, czy wydatki na rzecz beneficjentów były ograniczone do okresu dopuszczalności kosztów, realizowane były zgodnie z obowiązującymi procedurami i czy dotyczyły uzgodnionych działań.

D

Desygnacja

Potwierdzenie przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego wykonującego zadania państwa członkowskiego spełniania przez instytucję zarządzającą, instytucję pośredniczącą i instytucję wdrażającą lub krajowego kontrolera lub wspólny sekretariat warunków zapewniających prawidłową realizację programu operacyjnego.

E

Europejska Współpraca Terytorialna (EWT)

Jeden z celów polityki spójności Unii Europejskiej, którego realizacja będzie wspierana ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. EWT służy wspieraniu, promocji oraz realizacji wspólnych projektów o charakterze międzynarodowym w obrębie Unii Europejskiej. Na Europejską Współpracę Terytorialną składają się 3 typy programów operacyjnych. Są to: współpraca transgraniczna (jej celem jest rozwijanie wspólnych inicjatyw lokalnych i regionalnych), współpraca transnarodowa (ukierunkowana na integrację terytorialną Unii Europejskiej poprzez wspieranie dostępności, zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich, innowacyjność i ochronę środowiska naturalnego) oraz współpraca międzyregionalna (umożliwiająca wymianę doświadczeń i najlepszych praktyk w zakresie m.in. wspierania innowacyjności i gospodarki opartej na wiedzy oraz ochrony środowiska).

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR)

Największy fundusz, który wspiera regiony po to, by wyrównywać różnice w stosunku do regionów lepiej rozwiniętych. EFRR finansuje wszystkie programy unijne, które realizują ten cel np. inicjatywy na rzecz rozwoju lokalnego, społeczeństwa informacyjnego, działalności małych i średnich przedsiębiorstw, poprawy infrastruktury czy ochrony środowiska. Potocznie te inwestycje określane są mianem „twardych”.

Europejski Fundusz Społeczny (EFS)

Fundusz, który ma poprawić jakość i dostępność miejsc pracy oraz możliwości zatrudnienia. Wspiera m.in. podniesienie poziomu aktywności zawodowej, zapobieganie bezrobociu, przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, kształcenie ustawiczne, doskonalenie kadr. W skrócie to tzw. inwestycje „miękkie”.

Ewaluacja

To obiektywna ocena projektu, programu lub polityki zarówno na etapie planowania, realizacji, jak też mierzenia rezultatów. Jej zadaniem jest dostarczenie rzetelnych i przydatnych informacji, które ułatwiają proces decyzyjny. Rada Unii Europejskiej zobowiązała wszystkie państwa członkowskie do przeprowadzenia ewaluacji pomocy finansowej z funduszy strukturalnych UE. Jej celem jest poprawa skuteczności realizacji programów operacyjnych w odniesieniu do konkretnych problemów, które dotykają dane państwa członkowskie i regiony.

F

Foresight

Określenie kierunków badań, które mają przyczyniać się w przyszłości do dynamicznego rozwoju gospodarczego.

Fundusz Spójności

Instrument ekonomiczno-polityczny Komisji Europejskiej, który nie należy do funduszy strukturalnych. Jest wdrażany na poziomie wybranych państw, a nie regionów. Ma na celu ułatwienie integracji słabiej rozwiniętych krajów poprzez budowę wielkich sieci transportowych oraz obiektów infrastruktury ochrony środowiska o dużym obszarze oddziaływania. Kryterium alokacji środków finansowych tego funduszu jest Produkt Narodowy Brutto na jednego mieszkańca nieprzekraczający 90 proc. średniego poziomu UE.

Fundusze strukturalne

Środki finansowe wykorzystywane w celu wspierania i restrukturyzacji gospodarek krajów członkowskich Unii Europejskiej. To z nich pochodzi część środków przeznaczonych na realizację programów operacyjnych. Obecnie do funduszy unijnych zaliczamy: Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Europejski Fundusz Morski i Rybacki.

G

Gospodarka oparta na wiedzy

Gospodarka, która cechuje się szybkim rozwojem dziedzin związanych z przetwarzaniem informacji i rozwojem nauki, a także gałęzi przemysłu zaliczanych do tzw. wysokiej techniki oraz technik i usług społeczeństwa informacyjnego.

Grant

Środki finansowe pochodzące z funduszy europejskich przekazywane przez beneficjenta (realizatora projektu) odbiorcom projektu (beneficjentom ostatecznym) jako narzędzie osiągnięcia celu projektu. Przykładem może być grant na założenie działalności gospodarczej.

H

Harmonizacja

Uspójnienie przepisów prawnych i administracyjnych dotyczących Funduszy Europejskich.

I

Innowacyjnosć

Wdrożenie nowego lub istotnie ulepszonego produktu (wyrobu lub usługi) lub procesu, nowej metody organizacyjnej lub nowej metody marketingowej w praktyce gospodarczej, organizacji miejsca pracy lub stosunkach z otoczeniem. Produkty, procesy oraz metody organizacyjne i marketingowe nie muszą być nowością dla rynku, na którym operuje przedsiębiorstwo, ale muszą być nowością przynajmniej dla samego przedsiębiorstwa. Produkty, procesy i metody nie muszą być opracowane przez samo przedsiębiorstwo, mogą być opracowane przez inne przedsiębiorstwo bądź przez jednostkę o innym charakterze (np. instytut naukowo-badawczy, ośrodek badawczo-rozwojowy, szkołę wyższą, itp.).

Instrumenty finansowe

Instrumenty finansowe to jedna z form finansowania inwestycji rozwojowych. Zwane też są odnawialnymi lub zwrotnymi. W przeciwieństwie do dotacji, wsparcie w postaci instrumentów finansowych ma charakter zwrotny. A są to: pożyczki lub kredyty, poręczenia, produkty kapitałowe/wejścia kapitałowe (seed capital czy venture capital).

Instytucja Pośrednicząca

Instytucja, której na mocy porozumienia powierzono realizację zadań związanych z wdrażaniem Programu. Do jej najważniejszych zadań należy m.in. przygotowywanie harmonogramu naborów, opracowywanie Regulaminu Konkursów, ocena i wybór projektów do dofinansowania, zawieranie umów o dofinansowanie lub podejmowanie decyzji o dofinansowaniu projektów. 

Instytucja Zarządzająca

Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, któremu powierzono zarządzanie Programem. Podstawowym zadaniem IŻ jest zapewnienie, aby wybierane projekty wchodziły w zakres funduszy polityki spójności.

Instytucje otoczenia biznesu

Wszelkie instytucje ułatwiające funkcjonowanie przedsiębiorstw, w tym: jednostki systemu finansowo-ubezpieczeniowego, organizacje ułatwiające nawiązywanie kontaktów gospodarczych, wspierające rozwój gospodarczy, itd. Instytucje otoczenia biznesu działają w następujących formach organizacyjno-prawnych: stowarzyszenia, fundacje, spółki niedziałające dla zysku, izby gospodarcze, jednostki badawczo-rozwojowe, jednostki budżetowe, uczelnie, ośrodki innowacji, inkubatory przedsiębiorczości. Możliwe są również różnego rodzaju związku czy porozumienia wymienianych podmiotów. Są to podmioty nie działające dla zysku, tylko całe swoje zyski przeznaczające na ponowne reinwestowanie w podejmowaną działalność oraz prowadzące działalność związaną ze wspieraniem biznesu lub kojarzeniem współpracy sektorów nauka-biznes.

Inteligentne specjalizacje

Dziedzina gospodarki lub nauki stanowiąca nową, rozwojową specjalizację gospodarczą, która opiera się na wykorzystaniu unikalnych zasobów naturalnych regionów, połączeniu różnych branż, zastosowaniu innowacyjnych rozwiązań technologicznych. Inteligentne specjalizacje mają na celu doprowadzić do powstania nowych rynków aktywności gospodarczej, modernizacji oraz podniesieniu konkurencyjności państw i regionów. Każde państwo dokonuje analizy swoich potencjałów i możliwości rozwojowych, a następnie wybiera te dziedziny, które świadczą o jego największej konkurencyjności i stanowią największą szansę na osiągnięcie sukcesu i zwiększenie przewagi nad innymi regionami, czyli na wyspecjalizowanie się w konkretnych branżach. Ponieważ specjalizacje te dotyczą najczęściej obszarów badawczych i innowacyjnych, nazywane są inteligentnymi specjalizacjami. Krajowe Inteligentne Specjalizacje są określane w Programie Rozwoju Przedsiębiorstw a Regionalne Inteligentne Specjalizacje - w Regionalnych Strategiach Innowacji.

J

Jednostka samorządu terytorialnego (JST)

Lokalna lub regionalna wspólnota samorządowa. Jednostki te są samodzielne i autonomiczne w działaniu w sferze spraw publicznych o znaczeniu lokalnym. Jednostki prowadzą swoją działalność we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Oznacza to, że każda z nich, w ramach swojego zakresu kompetencji, sama wyznacza sobie cele i sposób ich realizacji, a za wykonanie tych zadań jest odpowiedzialna.

K

Komisja Europejska

Organ reprezentujący Unię Europejską, wyposażony w prawo inicjatywy ustawodawczej oraz uprawnienia do koordynacji działań wspólnotowych, kontroli stosowania prawa wspólnotowego oraz traktatów przyjętych przez Wspólnotę. Składa się z 28 komisarzy, wybieranych na 5 lat.

Kontrakt terytorialny

Jest to umowa pomiędzy rządem a samorządami poszczególnych województw, w której zawarte są cele i zadania sygnatariuszy oraz określone instrumenty ich realizacji (środki unijne i krajowe). Kontrakt pozwala na lepszą koordynację działań obu szczebli oraz dopasowanie finansowania inwestycji do specyficznych potrzeb i mocnych stron każdego regionu.

L

Lider projektu

Podmiot, który przewodzi grupie podmiotów realizujących wspólnie projekt w ramach partnerstwa. Lider projektu jest odpowiedzialny za zarządzanie i rozliczenie projektu.

Linia demarkacyjna

To dokument, który zawiera kryteria, zgodnie z którymi rozdzielane są interwencje między programami. Odnoszą się one do zasięgu terytorialnego lub charakteru projektów, wartości (kosztów kwalifikowalnych) inwestycji czy rodzaju beneficjenta. W skrócie – linia demarkacyjna wskazuje, jakie projekty mogą być finansowane z programów regionalnych, a jakie z krajowych.

M

Monitorowanie (Monitoring)

Ciągły i systematyczny proces zbierania i analizowania danych ilościowych oraz jakościowych, który pozwala na opisanie aktualnego stanu realizacji projektu. Ta bieżąca obserwacja postępu finansowo-rzeczowego pozwala ocenić czy przedsięwzięcie jest realizowanie zgodnie z założeniami, jakie zostały przez nas przyjęte na etapie planowania projektu. Takie podejście pozwala na wczesne wykrywanie ewentualnych błędów oraz szybką ich naprawę, a tym samym uniknięcie sytuacji, która w poważny sposób mogłyby zagrozić realizacji całego przedsięwzięcia.

MŚP

Mikroprzedsiębiorstwa, małe lub średnie przedsiębiorstwa w rozumieniu Rozporządzenia Komisji (WE) Nr nr 651/2014 o wyłączeniach blokowych uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem.

N

Nieprawidłowości

Rozbieżności w stosunku do uzgodnionego przez instytucję zarządzającą/instytucję wdrażającą oraz beneficjenta sposobu wydatkowania środków w ramach programów lub projektów finansowanych ze środków UE. Nieprawidłowości zazwyczaj odnoszą się do nieuzasadnionych wydatków. Szczegółowa definicja tego pojęcia znajduje się w Rozporządzeniu 1303/2013.

O

Obszary Strategicznej Interwencji (OSI)

To adresaci polityki regionalnej państwa. To obszary zarówno o najniższym poziomie rozwoju, które wymagają interwencji rządu ze względu na skalę problemów, których same nie są w stanie rozwiązać, jak i o najwyższym poziomie rozwoju, które ze względów społeczno-gospodarczych wywierają lub będą wywierać duży wpływ na rozwój kraju.

Ocena oddziaływania na środowisko

Badanie polegające na określeniu, ocenie bezpośrednich i pośrednich skutków danego przedsięwzięcia dla człowieka oraz środowiska przyrodniczego, a także dóbr materialnych i dziedzictwa kultury. Analizuje też oddziaływania między tymi elementami. Ocena wpływu na środowisko powinna być dokonana zgodnie z prawem polskim i odpowiednimi dyrektywami UE dotyczącymi ochrony środowiska naturalnego.

Okres programowania

Wieloletni okres planowania budżetów Wspólnoty Europejskiej. To okres obowiązywania dokumentów programowych, stanowiących podstawę do ubiegania się o wsparcie ze strony Komisji Europejskiej. Zgodnie z zapisami konstytucji Wspólnoty Europejskiej, liczy 5 lub więcej lat.

Oś Priorytetowa

Określa zakres działań, typy projektów, wielkość środków finansowych niezbędnych do realizacji  określonego celu oraz osiągnięcia zakładanych rezultatów. 

P

Partnerzy społeczno-gospodarczy

To organizacje pracodawców i organizacje związkowe reprezentatywne w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego, samorządy zawodowe, izby gospodarcze, organizacje pozarządowe oraz jednostki naukowe w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki . Partnerzy społeczno-gospodarczy są stroną dialogu ze stroną rządową.

Polityka spójności

Strategia Unii Europejskiej, której celem jest promowanie i wspieranie ogólnego harmonijnego rozwoju jej państw członkowskich i regionów. Zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (art. 174), celem polityki spójności UE jest wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej poprzez zmniejszanie dysproporcji w poziomach rozwoju różnych regionów.

Pomoc publiczna

Jest to wszelka pomoc przyznawana przedsiębiorcom ze środków publicznych. Ze względu na politykę ochrony konkurencyjności, na wspólnym rynku europejskim pomoc publiczna może zostać przekazywana na ściśle określonych zasadach. Innymi słowy, pomoc publiczna to pomoc, dla której spełnione są jednocześnie wszystkie cztery przesłanki jej występowania – gdy wsparcie jest przyznawane przez państwo lub pochodzi ze środków państwowych, udzielane jest na warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku, ma charakter selektywny (dyskryminuje część potencjalnych zainteresowanych), zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji oraz wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi Unii Europejskiej.

R

Regionalne Strategie Innowacji

Mają na celu wspomaganie władz regionalnych lub lokalnych oraz innych organizacji rozwoju regionalnego w zdefiniowaniu i wdrożeniu efektywnego systemu wspierania innowacyjności w regionie. Strategia tworzona jest na podstawie analizy potrzeb technologicznych, możliwości i potencjału sektora badawczego i naukowego, a także przedsiębiorstw, w zakresie zarządzania, finansów, szkolenia, organizacji oraz samej technologii. Strategia powinna określać kierunki polityki innowacyjnej i sposoby budowy i optymalizacji regionalnej infrastruktury wspomagającej innowacyjność.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego

Program operacyjny powstały w wyniku negocjacji z Komisją Europejską określający priorytetowe obszary wymagające  wsparcia z punktu widzenia województwa. Budżet Programu pochodzi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego.

Rezerwa wykonania

Środki w wysokości 6 proc. ogólnej sumy przyznanej danemu krajowi członkowskiemu (regionowi) z funduszy europejskich na początku okresu programowania. Służą do finansowego wspierania tych dokumentów programowych, które w oparciu o standardowy zestaw wskaźników, uzgodnionych wcześniej pomiędzy Komisją Europejską a danym krajem członkowskim (regionem), wykazują najlepsze wyniki, jeśli chodzi o stopień osiągnięcia zakładanych celów, jakość zarządzania oraz postępy finansowe.

S

Sieć TEN (Trans European Networks)

Sieci transeuropejskie w ramach programów Unii Europejskiej, które obejmują 3 obszary: Transeuropejskie Sieci Transportowe (TEN-T), Transeuropejskie Sieci Energetyczne (TEN-E), Transeuropejskie Sieci Telekomunikacyjne.

Społeczeństwo informacyjne

Społeczeństwo, w którym towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Cechy charakterystyczne społeczeństwa informacyjnego to m.in.: wysoko rozwinięty sektor usług (przede wszystkim sektor usług nowoczesnych, jak bankowość, finanse, telekomunikacja, informatyka, badania i rozwój oraz zarządzanie), gospodarka oparta na wiedzy, wysoki poziom skolaryzacji społeczeństwa, wysoki poziom alfabetyzmu funkcjonalnego w społeczeństwie, postępujący proces decentralizacji społeczeństwa, renesans społeczności lokalnej.

Strategia Europa 2020

Program rozwoju społeczno-gospodarczego Unii Europejskiej, który zastąpił Strategię Lizbońską. Wskazuje, gdzie UE powinna się znaleźć w 2020 roku. I tak, wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat powinien wynosić 75 proc.; na inwestycje w B+R należy przeznaczyć 3 proc. PKB Unii; należy osiągnąć cele „20/20/20” w zakresie klimatu i energii (o 20 proc. ograniczyć emisję gazów, o 20 proc. zwiększyć udział oze i efektywność energetyczną); liczbę osób przedwcześnie kończących naukę trzeba ograniczyć do 10 proc., a co najmniej 40 proc. młodych ludzi powinno zdobyć wyższe wykształcenie; liczbę osób zagrożonych ubóstwem należy zmniejszyć o 20 mln.

Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych

Dokument  przygotowywany przez Instytucję Zarządzającą określający ogólne zasady i reguły realizacji Programu oraz dokładne informacje na temat osi priorytetowych i działań jakie będą realizowane w ramach Programu.

T

TEN-T

To skrót od ang. nazwy Trans-European Network-Transport – Transeuropejska Sieć Transportowa. To program przygotowany przez Unię Europejską, mający za zadanie rozbudowę i modernizację sieci europejskiej infrastruktury głównych linii spinających kontynent europejski. Dotyczy rozwoju sieci drogowych, kolejowych, wodnych i powietrznych i funkcjonuje jako odrębna linia w budżecie UE. Jego celem jest budowa nowoczesnego i zintegrowanego systemu transportowego, który ułatwi transgraniczny przepływ ludzi, dóbr, biznesu.

Trwałość projektu

Utrzymanie efektów rzeczowych projektów (inwestycji), na których realizację zostało udzielone dofinansowanie z funduszy europejskich. Trwałość musi być zachowna przez okres co najmniej 5 lat od zakończenia realizacji projektu (w przypadku mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców – przez okres co najmniej 3 lat). W okresie trwałości inwestycji nie wolno poddawać jej istotnym modyfikacjom.

U

Umowa Partnerstwa

To rodzaj kontraktu pomiędzy Polską a Unią Europejską. Określa, w jaki sposób będą m.in. wydatkowane fundusze w nowej perspektywie budżetowej. W dokumencie zawarte są też cele, priorytety oraz podstawowe wskaźniki. Umowa wskazuje też zakres finansowania działań w ramach Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybołówstwa, układ programów operacyjnych oraz zarys systemu ich finansowania i wdrażania.

Uszczegółowienie programu

Odrębny dokument do każdego programu, który zawiera szczegółowe elementy dotyczące realizacji poszczególnych działań. Określa m.in. kto i na jakich zasadach może ubiegać się o wsparcie oraz jakie rodzaje projektów mają szanse uzyskać dofinansowanie.

W

Wkład własny

To część nakładów poniesionych przez beneficjenta w związku z realizacją projektu. Są one określone w umowie o dofinansowanie. Wkład własny pochodzi ze środków prywatnych i nie podlega zwrotowi.

Wykluczenie społeczne

Brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i rynków, które powinny być dostępne dla wszystkich, a w szczególności dla osób ubogich.

Z

Zamówienia publiczne

Odpłatne umowy zawierane między zamawiającym (jednostką sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, osobą prawną, inną państwową jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej) a wykonawcą. Przedmiotem tych umów są usługi, dostawy lub roboty budowlane.

Zasada subsydiarności

Oznacza, że wszelkie działania powinny być podejmowane na możliwie najniższym szczeblu, który jest zdolny do ich realizacji w obrębie regionu lub państwa członkowskiego. Instytucje Unii Europejskiej mogą realizować określone zadania tylko wtedy, gdy nie mogą być one skutecznie wykonane samodzielnie przez regiony lub kraje członkowskie.

Zintegrowane Inwestycje Terytorialne (ZIT)

Będą realizowane głównie w miastach (zwłaszcza wojewódzkich) i w powiązanych z nimi gminach, czyli tzw. obszarach funkcjonalnych. To właśnie na nich samorządy będą mogły realizować wspólnie różnego rodzaju projekty, które będą finansowane zarówno z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, jak i z Europejskiego Funduszu Społecznego.